Merkezi yatırım programına alınmayan projelere rağmen İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), durdurulmuş şantiyeleri ayağa kaldırdı, uluslararası finans kuruluşlarından sağladığı yaklaşık 2,5 milyar Avroyu bulan yurtdışı kredileri ve öz kaynaklarıyla raylı sistemde tarihi bir atılım gerçekleştirdi. 2025 yılı Kamu Yatırım Programı’nın ara döneminde 4 yeni raylı sistem hattı için başvuru yapıldı. Sefaköy–Beylikdüzü–TÜYAP Metro Hattı için 6 kez başvuru yapılmasına rağmen programa alınmadı.
UYGULAMA DURAN ŞANTİYELERLE DEVRALINDI
İBB, 2019 yılında göreve geldiğinde İstanbul genelinde toplam 140,9 kilometre uzunluğunda 12 raylı sistem hattı için ihale yapılmıştı. Ancak bu hatların 103 kilometresi tamamen durmuş, kalan kısımlar ise son derece düşük tempoyla ilerliyordu. Birçoğu neredeyse terk edilmiş durumdaki şantiyeler, çevresindeki büyük çukurlar ve güvenliksiz alanlarla hem çevre sakinlerine risk oluşturuyor hem de kent estetiğini bozuyordu.
RAYLI SİSTEM UZUNLUĞU 380 KİLOMETREYİ AŞTI
2019 sonrası hız kazanan yatırımlar sayesinde İBB, Mart 2024’e kadar 65,1 kilometre uzunluğunda raylı sistem hattını ve 62 istasyonu hizmete açtı. Ayrıca, yapımı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından tamamlanan ancak tüm maliyeti ve araç temini İBB tarafından karşılanan 3 metro hattı da işletmeye alındı. Böylece pandemi, global ekonomik kriz, deprem ve tüm siyasi engellemelere rağmen tarihi ve uluslararası bir rekor kırarak 5 yıldan kısa sürede toplam 87,1 kilometrelik hat hizmete girmiş oldu. İstanbul’daki toplam kent içi raylı sistem uzunluğu ise 380,7 kilometreye ulaştı.
MALİ YÜKÜ İBB ÜSTLENDİ
İBB’nin işletmesini devraldığı bu hatlarla ilgili olarak merkezi bütçeden belediyeye aktarılan vergi gelirlerinden her bir hat için 10 ay gibi kısa sürede yaklaşık toplam 13,5 milyar TL kesinti yapıldı. Buna rağmen yatırımlar durmadı, öz kaynaklarla ve uluslararası finans kuruluşlarından temin edilen kredilerle projeler birer birer tamamlandı.
ULAŞIM ALTYAPISIYLA SOSYAL YAŞAMA DOKUNAN YENİLİKLER
Yeni dönemde raylı sistem yalnızca bir ulaşım aracı olarak değil, sosyal yaşamı destekleyen bir altyapı olarak ele alındı. Metro istasyonlarına entegre edilen Kent Lokantaları, kreşler ve Yenilikçi Fikirler Merkezleriyle İstanbul’a yeni sosyal alanlar kazandırıldı.
YENİ ARAÇLAR, YENİ MERKEZLER
Haziran 2019 ile Mart 2024 arasında toplam 454 raylı sistem aracı için tedarik süreci yürütüldü. Bunlardan 176’sı aktif olarak hizmete alındı. Üretim süreci devam eden 278 araç ise yakın dönemde filoya katılacak. Ayrıca Tekstilkent–Esenler, Alibeyköy ve Dudullu’daki üç büyük depo, bakım ve kumanda merkezi de tamamlanarak hizmete girdi.
7 YENİ HATTA YAPIM DEVAM EDİYOR
İBB’nin raylı sistem hamlesi devam ediyor. Şu anda 7 ayrı hatta inşaatlar sürüyor. Bu hatlardan önce tamamlanacak ilk 3 hat Anadolu yakasında yer alıyor ve tamamlandığında İstanbul’un doğu–batı ulaşım aksına büyük rahatlama getirmesi bekleniyor.
DEPREM RİSKİNE KARŞI GÜÇLENDİRME ADIMLARI
Günde ortalama 400 bin yolcu taşıyan M1A Yenikapı–Atatürk Havalimanı hattındaki viyadüklerde depreme karşı güçlendirme çalışmaları 2023 yılında başlatıldı. Çalışmalarda %84 ilerleme sağlandı. Ancak projeye ait dış finansman için Ağustos 2022’den bu yana Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı İller Bankası onayı bekleniyor.
BAŞVURU YAPILAN 4 YENİ PROJE MERKEZİ YATIRIM PROGRAMINDA BEKLİYOR
İBB, 2025 yılı Kamu Yatırım Programı’nın ara döneminde 4 yeni raylı sistem hattı için başvuru yaptı:
* Sefaköy–Beylikdüzü–TÜYAP Metro Hattı (18,5 km, 10 istasyon): 6 kez başvuru yapılmasına rağmen programa alınmadı.
* Eyüpsultan–Bayrampaşa Tramvay Hattı (3,2 km, 5 istasyon): 5 kez başvuru yapıldı; buna rağmen yapım Mart 2024’te öz kaynakla başlatıldı.
* Yenidoğan–Söğütlüçeşme Metro Hattı (6,7 km, 5 istasyon): 2017’de ihale edilmesine rağmen hâlâ yatırım programına alınmadı.
* Üsküdar–Kadıköy–Maltepe Tramvay Hattı (16,9 km, 26 istasyon): Anadolu Yakası’nın ilk cadde tramvayı için 2025 Mayıs’ta başvuruldu.
RAYLI SİSTEM GELECEĞİ BİLİMLE VE KARARLILIKLA ŞEKİLLENİYOR
Metro inşaatı, zaman ve yüksek maliyet gerektiren uzun vadeli bir yatırım alanı. Bu nedenle dış finansman olanakları, merkezi onay süreçleri ve yatırım programı kararları büyük önem taşıyor. Tüm bu zorluklara rağmen İBB yönetimi, kent ulaşımını güçlendirme hedefinden vazgeçmeden, kararlı adımlarla çalışmalarını sürdürüyor. Hiçbir garanti olmadan sadece bir kayıt süreci olan Hazine ve Maliye Bakanlığı dış kredi onaylarının 1 yılı aşan sürelerine rağmen iyi bir finansal yönetim ve planlamayla dünyada aynı anda en çok metro yapan kent olduk. İstanbul’un geleceğini planlayan bu yaklaşım, kamu kaynaklarının akılcı kullanımı ve hizmet odaklı bir yerel yönetim anlayışının da güçlü bir göstergesi olarak İstanbullulardan takdir topluyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
